Ενώ η πανδημία Covid-19 είχε σημαντικό αντίκτυπο στο σύνολο του ποδοσφαιρικού οικοσυστήματος, κανένας τομέας δεν γνώρισε τέτοιες άμεσες αλλαγές όπως τα γήπεδα. Όταν τα πρωταθλήματα άρχισαν να αναστέλλονται τον Μάρτιο του 2020, τα γήπεδα έμειναν ξαφνικά άδεια, μία εικόνα που παρέμεινε ουσιαστικά αμετάβλητη καθ' όλη τη διάρκεια της επόμενης σεζόν (2020/21).

Έτσι, οι σύλλογοι στα πέντε κορυφαία ευρωπαϊκά πρωταθλήματα υποχρεώθηκαν σε απώλειες 2,5 δισεκατομμυρίων ευρώ την λεγόμενη «ημέρα αγώνα», όπως έκανε γνωστό σε μεγάλη μελέτη της η συμβουλευτική εταιρεία με έδρα την Ολλανδία, KPMG.

Tα πρωταθλήματα στην Ευρώπη ξεκίνησαν, με την προσδοκία ότι η νέα σεζόν 2021/22, όπου οι φίλαθλοι επιστρέφουν πίσω στις θέσεις τους, θα... αποζημιώσει για τις προηγούμενες απώλειες που προκλήθηκαν από την πανδημία Covid-19.

Η αγγλική Premier League, για παράδειγμα, ξεκίνησε τη νέα σεζόν της στα μέσα Αυγούστου, με γεμάτα γήπεδα μετά από 19 μήνες, όπου παρέμειναν άδεια. Ωστόσο, είναι ένα από τα λίγα πρωταθλήματα που επιτρέπουν πλήρη κάλυψη της χωρητικότητας.

Για παράδειγμα, στην Πορτογαλία μπορεί να καλυφθεί μόνο το ένα τρίτο της συνολικής χωρητικότητας ενός σταδίου, ενώ στη Σκωτία επιτρέπονται μόνο 2.000 οπαδοί χωρίς κάποια διαδικασία έγκρισης, με τους συλλόγους να έχουν τη δυνατότητα να υποβάλουν αίτηση σε τοπική αρχή για μεγαλύτερη χωρητικότητα.

Οικονομικές επιπτώσεις της πανδημίας
 

Οι πρώτες διαταραχές στο ευρωπαϊκό ποδόσφαιρο έγιναν αισθητές τον Μάρτιο του 2020, προς το τέλος της σεζόν 2019/20, όπου η πανδημία ανάγκασε σε αναστολή του επαγγελματικού αθλητισμού, όπως συνέβη και με πολλές πτυχές της καθημερινής ζωής.
Η ιταλική Serie A ήταν η πρώτη από τα πέντε κορυφαία πρωταθλήματα που ανέστειλε τις δραστηριότητές της στις 9 Μαρτίου 2020, ενώ τα υπόλοιπα ακολούθησαν.

Με εξαίρεση τη Ligue 1 που διεκόπη οριστικά, τα υπόλοιπα από τα 5 κορυφαία πρωταθλήματα επανάρχισαν αργότερα, παρέχοντας στους συλλόγους την ευκαιρία να εκπληρώσουν πολλές από τις εμπορικές-χορηγικές υποχρεώσεις τους και παρέχοντας στους φιλάθλους την ευκαιρία να παρακολουθήσουν ποδόσφαιρο, έστω και από το σπίτι τους.

Ενώ η ζήτηση για ποδόσφαιρο ήταν ακόμα υψηλή, όπως αποδεικνύεται από τις τηλεθεάσεις ρεκόρ, οι φίλαθλοι δεν μπόρεσαν να βρεθούν στα γήπεδα, γεγονός που οδήγησε επίσης σε σημαντικές οικονομικές απώλειες για τους συλλόγους.

Όπως αναφέρει μελέτη της KPMG, σε σύγκριση με τη σεζόν 18/19, ο αριθμός των εντός έδρας αγώνων με θεατές τη σεζόν 19/20 μειώθηκε κατά 27% συνολικά στα 5 μεγάλα πρωταθλήματα, «πιέζοντας» άμεσα τα έσοδα των αγώνων που μειώθηκαν σημαντικά κατά περίπου 500 εκατομμύρια ευρώ συνολικά, από τα έσοδα στο σύνολό τους των 1,9 δισ. ευρώ.
 

Περισσότερο «τραυματισμένη» η Bundesliga
 

Η Bundesliga, το πρωτάθλημα με τον μεγαλύτερο μέσο όρο θεατών σε όλο τον κόσμο,  επηρεάστηκε περισσότερο από όλα, χάνοντας κάθε χρόνο περίπου 157 εκατομμύρια ευρώ συνολικά.

Αντίθετα, η Ligue 1 έχασε τα λιγότερα χρήματα (48 εκατ. ευρώ), λόγω της σχετικά μικρής μέσης παρουσίας των φιλάθλων.
Επιπλέον, η πανδημία... σταμάτησε τη δημιουργία ενός ρεκόρ όσον αφορά στα έσοδα της αγωνιστικής, της λεγόμενης «ημέρας αγώνα»: η προσέλευση στα γήπεδα στα τρία από τα 5 μεγάλα πρωταθλήματα αυξήθηκε τη σεζόν 2019/20, κυρίως στη La Liga και τη Serie A (με 9% και 8% αύξηση, αντίστοιχα), και με ρυθμό ανάπτυξης 3% στην Premier League, ενώ τα άλλα δύο κορυφαία πρωταθλήματα, η Bundesliga και η Ligue 1, παρέμειναν αρκετά σταθερά.

Oι απώλειες σε επίπεδο συλλόγων
 

Σε επίπεδο συλλόγων, η Μπαρτσελόνα υπέστη τις μεγαλύτερες απώλειες μεταξύ των ομάδων στα πέντε κορυφαία πρωταθλήματα με 39% μείωση στα έσοδα της «ημέρας αγώνα», καθώς το «Καμπ Νου» - ένα τουριστικό αξιοθέατο με 73.588 θεατές - έχει την τρίτη υψηλότερη μέση προσέλευση μετά τα γήπεδα της Ντόρτμουντ και της Μπάγερν Μονάχου στα πέντε μεγάλα πρωταθλήματα.

Η επίδραση της πανδημίας είναι ακόμη πιο εμφανής στη σεζόν 2020/21. Ενώ η προηγούμενη σεζόν επηρεάστηκε μόνο εν μέρει, η πιο πρόσφατη σεζόν παίχτηκε σε άδεια στάδια, πίσω από κλειστές πόρτες. Η Premier League επέτρεψε στους φιλάθλους να επιστρέψουν τις τελευταίες δύο αγωνιστικές, κάτι που δεν έγινε στα άλλα μεγάλα πρωταθλήματα. Έτσι, αναμένεται ότι οι σύλλογοι στα πέντε μεγάλα πρωταθλήματα θα έχουν ελάχιστα έως καθόλου έσοδα από αυτήν την πηγή το 2020/21, δυνητικά χάνοντας πάνω από 2 δισ. ευρώ από τα έσοδα των αγώνων συνολικά.

Η επιστροφή στα γήπεδα
 

Η... μαζική επιστροφή στα γήπεδα συνέβη πρώτα στο EURO 2020, που επίσης είχε αναβληθεί κατά ένα έτος λόγω της πανδημίας Covid-19, με αρκετές διαφοροποιήσεις.

Η πιο ορατή ήταν το επιτρεπόμενο όριο των φιλάθλων στα στάδια. Με εξαίρεση την «Πούσκας Αρένα» της Βουδαπέστης, το μόνο στάδιο που επέτρεπε πλήρη χωρητικότητα και στους τέσσερις αγώνες που πραγματοποιήθηκαν εκεί, τα άλλα γήπεδα περιορίστηκαν μεταξύ 22% και 50%.

Ωστόσο, κατά τη διάρκεια του τουρνουά, οι συνθήκες επέτρεψαν τη χαλάρωση ορισμένων περιορισμών. Για παράδειγμα, η βρετανική κυβέρνηση ενέκρινε την αύξηση της χωρητικότητας του Γουέμπλεϊ του Λονδίνου από 25% σε 50% για τους «νοκ άουτ» αγώνες και στο 75% (έως 60 χιλιάδες θεατές) για τους ημιτελικούς και τον τελικό.

Το τουρνουά παρουσίασε επίσης μια... οπτική σε κανονισμούς και πολιτικές που θα εφαρμοστούν στα γήπεδα για το άμεσο μέλλον.
Στους κατόχους εισιτηρίων δόθηκε ένα περιθώριο 30 λεπτών για να μπουν στο στάδιο πριν από τον αγώνα, οι μάσκες ήταν υποχρεωτικές μέσα και γύρω από το γήπεδο. Μπορούσε να χρησιμοποιηθεί μόνο η θέση που αναφερόταν στο εισιτήριο, ενώ πραγματοποιήθηκε έλεγχος θερμοκρασίας για την είσοδο στο γήπεδο.

Εκτός από τη διαχείριση της νέας εμπειρίας των φιλάθλων, τα γήπεδα πρέπει επίσης να επενδύσουν ένα σημαντικό ποσό επιπλέον πόρων για να είναι σε θέση να συμμορφώνονται με τους κανονισμούς και να μπορούν να διοργανώσουν έναν αγώνα.

Ως ένδειξη της απαιτούμενης πρόσθετης επένδυσης, η UEFA επεσήμανε ότι, κατά τη διάρκεια ολόκληρου του τουρνουά, παρείχε 23.600 λίτρα υγρού απολύμανσης, 134.700 αυτοκόλλητα δαπέδου για τη σήμανση ροής και ενδείξεις φυσικής απόστασης, και προμηθεύτηκε περισσότερες από 2 εκατομμύρια χειρουργικές μάσκες για το προσωπικό, συμπεριλαμβανομένης της «εφεδρείας» για τους «ξεχασιάρηδες» θεατές, συνολικά σε όλο το τουρνουά.

Τα αποτελέσματα των μέτρων είχαν... διπλή ανάγνωση. Όσον αφορά την υγεία των παικτών, τα μέτρα της UEFA θεωρήθηκαν μάλλον επιτυχημένα, καθώς καταγράφηκαν μόνο λίγα κρούσματα.
Ωστόσο, υπήρξαν επίσης δυνατές «φωνές» που καταδίκαζαν το τουρνουά για κάποιες αυξήσεις νέων κρουσμάτων στον γενικό πληθυσμό.

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) κατηγόρησε το EURO 2020 για αύξηση 10% των κρουσμάτων Covid-19 σε όλη την Ευρώπη, κυρίως λόγω τoυ συγχρωτισμού του πλήθους στις πόλεις υποδοχής, καθώς και των ταξιδιών και της χαλάρωσης των κοινωνικών περιορισμών.

Τα μέτρα από το EURO στα πρωταθλήματα
 

Μερικά από τα μέτρα που εμφανίστηκαν στο EURO 2020, θα βρουν σαφώς το δρόμο τους και στα εγχώρια πρωταθλήματα.
Ενώ η χρήση μάσκας και η τήρηση αποστάσεων ασφαλείας δεν ήταν μια καινοτομία του τουρνουά, οι ψηφιακές λύσεις που διευκολύνουν τον έλεγχο αρνητικού αποτελέσματος τεστ ή πιστοποιητικού εμβολιασμού ήταν βασικές για μια ομαλή διαδικασία εισόδου στο γήπεδο.

Για παράδειγμα, η Ντόρτμουντ ελέγχει τώρα τα πιστοποιητικά εμβολιασμού και τα τεστ Covid-19 πριν από τους αγώνες της νέας σεζόν και δίνει σχετική «πάσα» στους φιλάθλους που επιτρέπεται να εισέλθουν στο γήπεδο.

Επιπλέον, η DFL, η γερμανική λίγκα ποδοσφαίρου, ανακοίνωσε πρόσφατα ότι οι σύλλογοι της Bundesliga αρχίζουν να εφαρμόζουν μια λύση λογισμικού που σαρώνει τον ψηφιακό κωδικό QR του ευρωπαϊκού πιστοποιητικού εμβολιασμού απευθείας στην είσοδο του γηπέδου, πριν από τη σάρωση του εισιτηρίου, αποφεύγοντας έτσι πρόσθετες προσπάθειες για συλλόγους και εξοικονόμηση χρόνου στους φιλάθλους.

Τα υπόλοιπα τέσσερα μεγάλα πρωταθλήματα εξετάζουν επίσης παρόμοιες λύσεις, ωστόσο δεν έχει αποδειχθεί ακόμη εάν θα χρειαστεί πλήρης εμβολιασμός. Σύμφωνα με πληροφορίες, η βρετανική κυβέρνηση εξέτασε αυτό το μέτρο, αλλά ένα πρόσφατο αρνητικό τεστ είναι προς το παρόν δεκτό και στους αγώνες της Premier League.

Η πανδημία θα «αποφασίσει» για οδηγίες και αλλαγές

Κοιτάζοντας μπροστά, οι διαφορετικές πραγματικότητες είναι ακόμη εμφανείς στην Ευρώπη. Οι σύλλογοι της αγγλικής Premier League, καθώς και οι ομάδες της γαλλικής Ligue 1 επιτρέπεται να γεμίσουν πλήρως τα γήπεδά τους με την προϋπόθεση ενός πλήρους εμβολιασμού ή αρνητικού τεστ.

Στην ισπανική La Liga, ισχύουν προσωρινές κατευθυντήριες γραμμές έως τις 29 Αυγούστου, μέχρι την επανεκτίμηση της κατάστασης τον Σεπτέμβριο. Μόνο το 40% της χωρητικότητας των σταδίων μπορεί να χρησιμοποιηθεί, με φιλάθλους που είναι υποχρεωμένοι να φορούν μάσκες. Η πώληση ή η κατανάλωση τροφίμων και ποτών, καπνού και συναφών προϊόντων δεν επιτρέπονται.
Στην ιταλική Serie A, το όριο χωρητικότητας είναι αυτή τη στιγμή στο 50%, με τους φιλάθλους να απαιτείται να δείξουν το πιστοποιητικό εμβολιασμού για την Covid-19, αποδεικνύοντας ότι είτε έχουν εμβολιαστεί κατά του ιού είτε έχουν αναρρώσει από τη μόλυνση.
Ομοίως, ισχύει το 50% της χωρητικότητας στη γερμανική Bundesliga, αλλά με το όριο των 25.000 οπαδών συνολικά.

Η κατάσταση είναι η ίδια ή σχεδόν ίδια σε όλη την Ευρώπη, με ελάχιστες εξαιρέσεις.
Ωστόσο η εξέλιξη της πανδημίας θα είναι εκείνη που θα «αποφασίσει»  για τη διατήρηση ή τις αλλαγές σε οδηγίες και κανονισμούς.

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ