Η ευθύνη του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. ως δυνάμει κυβερνητική δύναμη απέναντι στον ελέφαντα που βρίσκεται στο δωμάτιο της ελληνικής οικονομίας είναι πλέον τεράστια. Το ζήτημα των κόκκινων δανείων στην Ελλάδα εδώ και δώδεκα χρόνια καρκινοβατεί. Δεν έχει ακόμη αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά ούτε από την πλευρά της συστημικής ευστάθειας των τραπεζών, αλλά ούτε και από την πλευρά της προσφοράς βιώσιμων μακροπρόθεσμων ρυθμίσεων ή οριστικών διευθετήσεων στους εκατοντάδες χιλιάδες δανειολήπτες ιδιώτες αλλά και στις επιχειρήσεις.

Του Βαγγέλη Πιλάλη (Αναδημοσίευση από την Αυγή της 30ης/10/2022)

Επίσης είναι πλέον σαφές ότι:

Η εποπτεία όλου αυτού του οικοσυστήματος της δευτερογενούς αγοράς κόκκινων δανείων (ΜΕΔ ύψους περίπου 96 δισ. ευρώ) είναι εξόχως ελλειμματική και ατελής, αφού δεν μπορεί να επιτελέσει τον προληπτικό και κατασταλτικό της ρόλο. Ο κατακερματισμός και οι συναρμοδιότητες σε συνδυασμό με το νομοθετικό έλλειμμα1 δημιουργούν ένα de facto περιβάλλον ασυδοσίας και μη χρηστής διαχείρισης ενεργητικού από μεγάλους και μικρούς «παίκτες». Μην ξεχνάμε ότι το ΥΠΟΙΚ, η ΑΑΔΕ και η ΤτΕ δεν έχουν καταφέρει να εντοπίσουν και αποτρέψουν παράνομες, πλην όμως νομιμοφανείς συναλλαγές μεταβίβασης πακέτων δανείων-ακινήτων. Το μοτίβο «δανεισμού»-«προσπορισμού» του Α. Πάτση δυστυχώς δεν είναι το μοναδικό.
Οι αρνητικές επιπτώσεις που έχουν συσσωρευθεί πάνω στο ελληνικό κοινωνικό σώμα από τα συνεχόμενα «πειράματα» και τις καθυστερήσεις στη διαχείριση των κόκκινων δανείων2 είναι τεράστιες και ουσιαστικά τροφοδοτούν και από αυτή την πλευρά τη διαγενεακή ανισότητα και τη μεταβίβαση της φτώχειας και της αποστέρησης. Οι περίπου 200.000 αποποιήσεις κληρονομιάς φυσικών προσώπων σε οικιστικά ακίνητα μαρτυρούν το μέγεθος του προβλήματος.
Η παντελής απουσία συντονισμού και ομογενοποίησης των προσφερόμενων «λύσεων» από τους servicers και τις τράπεζες αποθαρρύνουν ακόμα και δανειολήπτες που πλέον έχουν την εισοδηματική δυνατότητα να προβούν σε ρυθμίσεις. Το πρόβλημα έγκειται στο ότι οι οφειλές τους έχουν «σπάσει» σε διαφορετικές τιτλοποιήσεις και servicers και αναγκάζονται να αναλώνονται σε επιμέρους διαπραγματεύσεις με βάση τις διαφορετικές πολιτικές που εφαρμόζει ο κάθε ιδιοκτήτης δανείων με βάση το business plan του.

Και ενώ όλα τα ανωτέρω ήταν προβλήματα που εύκολα μπορούσε να προβλέψει κανείς ότι θα ανέκυπταν από την επιτάχυνση της εξυγίανσης του ενεργητικού των τραπεζών, η κυβέρνηση της Ν.Δ. προχώρησε στο τέλος του 2019 με τη μορφή του κατεπείγοντος στη νομοθέτηση του σχήματος δημόσιων εγγυήσεων (Asset Protection Scheme) Ηρακλής. Το σχήμα αυτό σταδιακά δέσμευσε περίπου 19 δισ. ευρώ εγγυήσεις του Ελληνικού Δημοσίου για να αποκατασταθεί εν μέρει η εύρυθμη αναπτυξιακή λειτουργία τους. Επίσης, επιτυγχανόταν η εποπτική κατεύθυνση για μείωση των ΜΕΔ (Μη Εξυπηρετούμενα Δάνεια) και άνοιγε διάπλατα το παράθυρο της πιθανής ολοκλήρωσης του πυλώνα της ευρωπαϊκής τραπεζικής ένωσης. Η Κοινοβουλευτική Ομάδα του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ., χωρίς να παραγνωρίσει την ανάγκη εξυγίανσης των τραπεζών και ό,τι θετικό αυτή συνεπάγεται, καταψήφισε τον σχετικό νόμο διότι διείδε τον μονόπλευρο και πρόχειρο χαρακτήρα του. Επίσης, εντόπισε σημαντικές αποκλίσεις του σχήματος εγγυήσεων από βέλτιστες διεθνείς πρακτικές τόσο στη δομή λειτουργίας του όσο και στις ανισόρροπες κατανομές ρίσκου/απόδοσης μεταξύ Δημοσίου-ιδιωτών με χαλαρές δικλείδες ασφαλείας και αξιολόγησης των εγγυημένων χαρτοφυλακίων (βλ. GACs στην Ιταλία). Οι φορείς τής μικρομεσαίας επιχειρηματικότητας επίσης εξέφρασαν αντιρρήσεις ως προς το σκέλος της παντελούς έλλειψης ενός ευρύτερου θετικού κοινωνικού και οικονομικού αντικτύπου πέραν της καταφανούς εξυγιαντικής επίδρασης στα λογιστικά βιβλία των τραπεζών.

Σήμερα ο ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. δυστυχώς επιβεβαιώνεται από τις εξελίξεις. Το σκαρί του σχεδίου Ηρακλής δεν είχε προϋποθέσεις να αντέξει ένα κανονικά στρεσαρισμένο δυσμενές σενάριο. Η ανθεκτικότητά του δεν είχε διασφαλιστεί. Η Eurostat απαιτεί εδώ και μήνες οι εγγυήσεις να προσμετρώνται στο δημόσιο χρέος της χώρας αυξάνοντας 10% το ποσοστό του σε σχέση με το ΑΕΠ. Η Δικαιοσύνη με την απόφαση του Αρείου Πάγου έδωσε ακόμη μία βολή στον νομοθετικά ατζαμίδικο και αφελή τρόπο των τιτλοποιήσεων. Τα business plans των servicers και οι αναμενόμενες ανακτήσεις των τιτλοποιήσεων, που βασίζονται κατά 40% με 50% στο σενάριο των συναινετικών ή εξαναγκασμένων ρευστοποιήσεων (πλειστηριασμοί, εθελοντικές παραδόσεις ακινήτων κ.ά.)3, ουσιαστικά έχουν ήδη πάρει πορεία εκτροχιασμού. Η αναμενόμενη ζημιά από την υποαπόδοση των προϋπολογισμένων ανακτήσεων αγγίζει για την επόμενη τριετία τα 5 δισ. ευρώ. Τα ενδιαφερόμενη μέρη, εγχώρια και διεθνή, είναι ανήσυχα και οι λύσεις που ακούγονται στην «πιάτσα» είναι πάλι «να κάνουμε damage control τώρα και βλέπουμε». Η ταλαιπωρημένη όμως κοινωνία που παλεύει επί δώδεκα χρόνια στη μέγγενη του ιδιωτικού χρέους της, δεν έχει τέτοια πολυτέλεια παράτασης του αδιεξόδου της. Στην εποχή των τεράστιων μεταβιβάσεων assets δεν της δίνεται το δικαίωμα της μεταβίβασης του σπιτιού ούτε στα παιδιά της με μειωμένες ονομαστικές δανειακές απαιτήσεις. Έχει εξαντληθεί τόσο από το σκέλος του διαθέσιμου εισοδήματος (εσωτερική υποτίμηση στα μνημονιακά χρόνια και τώρα στασιμοπληθωρισμός) όσο και στο σκέλος της διάσωσης της κύριας ή της δευτερεύουσας κατοικίας του.

Η ευθύνη του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. ως δυνάμει κυβερνητική δύναμη απέναντι στον ελέφαντα που βρίσκεται στο δωμάτιο της ελληνικής οικονομίας είναι πλέον τεράστια και οφείλει να παρουσιάσει στον ελληνικό λαό ένα συνεκτικό και ολιστικό κυβερνητικό σχέδιο αντιμετώπισης του κορυφαίου αυτού θέματος. Τα εργαλεία που μέχρι τώρα δοκιμάστηκαν από όλες τις κυβερνήσεις δυστυχώς δεν έδωσαν διέξοδο στην πλειονότητα των δανειοληπτών.

Προτάσεις:

* Η αλλαγή της πτωχευτικής διαδικασίας σε κατεύθυνση φιλική προς τον δανειολήπτη είναι το πρώτο βήμα και ως προς αυτό υπάρχει έτοιμο προσχέδιο νόμου.

* Η προσαρμογή του νόμου Σταθάκη 4354/2015 στα νέα δεδομένα και στις πρακτικές της δευτερογενούς αγοράς.

* Η υπαγωγή όλου του οικοσυστήματος της δευτερογενούς αγοράς κόκκινων δανείων στην ομπρέλα ενός ενιαίου διαχειριστικού φορέα (σύμπραξη ιδιωτικού και δημόσιου), με αυξημένο δημόσιο έλεγχο που να επιτυγχάνει οικονομίες κλίμακος, διαφανή διαχείριση, λογοδοσία και θετικό κοινωνικό πρόσημο των στοιχείων ενεργητικού.

* Η συνδυασμένη αξιοποίηση δημόσιων πόρων και εγγυήσεων ύψους 8 δισ. ευρώ σε βάθος δεκαπενταετίας για επιχορήγηση δανείων με προσημείωση σε οικιστικά ακίνητα ευάλωτων και μη νοικοκυριών. Η επιχορήγηση αυτή θα ενεργοποιείται ανά τριετία συνεπούς εξυπηρέτησης των δόσεων που αντιστοιχούν στο 50% της ονομαστικής αξίας κάθε δανείου. Η επιχορήγηση αυτή στοχεύει σε περίμετρο δανείων ύψους 40 δισ. και θα ενεργοποιήσει περιορισμό της ονομαστικής οφειλής από πλευράς των funds και των τραπεζών συνολικού εκτιμώμενου ύψους 12 δισ. ευρώ.

1 Ο γνωστός νόμος Σταθάκη 4354/2015 ήταν πολύ προχωρημένος/προβλεπτικός για εκείνη τη χρονική περίοδο και ιδιαίτερα φιλικός/προστατευτικός προς τον δανειολήπτη, αλλά τώρα η δευτερογενής αγορά κόκκινων δανείων εξελίχθηκε διεθνώς και ανέκυψαν νέες στρεβλώσεις και ανακολουθίες.

2 Ο κώδικας δεοντολογίας της ΤτΕ, ο εξωδικαστικός συμβιβασμός, η ενοχοποίηση μιας ολόκληρης κοινωνίας μέσα από τη γενίκευση του θεωρήματος του moral hazard και των στρατηγικών κακοπληρωτών, τα σταδιακά ψαλίδισματα της προστατευτικότητας του νόμου Κατσέλη.

3 Αυτός είναι ο λόγος που η Νέα Δημοκρατία άλλαξε τον προηγούμενο Πτωχευτικό Νόμο, ώστε να διευκολύνει τα funds και τους servicers στα σενάρια ρευστοποίησης των ακινήτων που είχαν δοθεί ως καλύψεις στα δάνεια.

* Βαγγέλης Πιλάλης, τραπεζικό στέλεχος, οικονομολόγος